Βασικές Έννοιες Μεταδεδομένων

Εισαγωγή

Τα μεταδεδομένα είναι δομημένα δεδομένα που περιγράφουν αντικείμενα ή άλλα δεδομένα. Η δομή των μεταδεδομένων έγκειται στο γεγονός ότι ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες και δομές για την καταγραφή και αποθήκευση τους. Τα μεταδεδομένα βοηθούν στην περιγραφή και οργάνωση των δεδομένων, η οποία τελικά οδηγεί στην καλύτερη και ευκολότερη αναζήτηση, χρήση και επαναχρησιμοποιήση τους.

Η δομή των μεταδεδομένων καθορίζεται από πρότυπα μεταδεδομένων. Τα πρότυπα δεν είναι τίποτα άλλο από προδιαγραφές μεταδεδομένων οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν σε τέτοια κλίμακα που τελικά υιοθετήθηκαν από ολόκληρους κλάδους ή βιομηχανίες.

Ερχόμαστε σε επαφή με άπειρα μεταδεδομένα στην καθημερινότητα μας, χωρίς να το καταλαβαίνουμε πάντα. Ένα παράδειγμα είναι η μουσική που έχουμε στον υπολογιστή μας. Τα αρχεία της μουσικής είναι αποθηκευμένα συνήθως με ένα τίτλο, ένα καλλιτέχνη ή ακόμα και το είδος της μουσικής που αντιπροσωπεύουν. Αυτά τα δεδομένα για κάθε μουσικό κομμάτι, αποτελούν τα μεταδεδομένα του. Βέβαια, μεταδεδομένα υπάρχουν τόσο σε ψηφιακή όσο και σε μη-ψηφιακή (αναλογική μορφή). Για παράδειγμα, για ένα κουτί δημητριακά που κάποιος ψωνίζει από ένα σουπερμάρκετ, μπορεί να κοιτάξει την ετικέτα στο πίσω μέρος του κουτιού για να δει τα μεταδεδομένα που περιγράφουν τις ιδιότητες των δημητριακών που υπάρχουν μέσα στο κουτί. Ο τρόπος που αυτά τα μεταδεδομένα δίνονται στο πίσω μέρους του κουτιού, ακολουθεί κάποια πρότυπα που επιβάλλονται από την βιομηχανία δημητριακών.

Όμοια, στην περίπτωση των Μαθησιακών Αντικείμενων (ΜΑ), υπάρχουν πρότυπα μεταδεδομένων τα οποία χρησιμοποιούνται ευρέως από οργανισμούς που δημοσιεύουν ΜΑ στο διαδίκτυο. Ένα τέτοιο πρότυπο είναι το IEEE LOM το οποίο χρησιμοποιείται σε παγκόσμιο επίπεδο για την περιγραφή ΜΑ σε Ψηφιακά Αποθετήρια.

Κάθε οργανισμός που υιοθετεί ένα πρότυπο, έχει τη δυνατότητα παραμετροποίησης κάποιων βασικών χαρακτηριστικών του για να μπορέσει να το προσαρμόσει στις δικές του ανάγκες. Ωστόσο, για τη διατήρηση της συμβατότητας ανάμεσα στα μεταδεδομένα των διαφορετικών φορέων/οργανισμών, υπάρχουν κανόνες που ελέγχουν τις αλλαγές που μπορούν να γίνουν.

Κάθε “νέο” πρότυπο που προκύπτει από το αρχικό πρότυπο με Χ αριθμό επιτρεπτών προσαρμογών/αλλαγών, καλείται προφίλ εφαρμογής μεταδεδομένων. Ένα τέτοιο προφίλ εφαρμογής μεταδεδομένων είναι αυτό που χρησιμοποιείται στο Φωτόδεντρο και επεξηγείται στην αντίστοιχη σελίδα.

Δημιουργία Μεταδεδομένων

Η δημιουργία των μεταδεδομένων μπορεί να γίνει με δυο τρόπους:

Χειροκίνητα από μετασχολιαστές
Αυτόματα από μηχανές αναζήτησης ή ειδικά εργαλεία

Οι πιθανοί μετασχολιαστές των ΜΑ, μπορεί να είναι:

Επαγγελματίες δημιουργοί μεταδεδομένων
Ερασιτέχνες δημιουργοί μεταδεδομένων
Δημιουργοί περιεχομένου (δηλαδή ΜΑ)

Στην πρώτη κατηγορία περιέχονται όλοι οι μετασχολιαστές που έχουν βαθιά γνώση των μεταδεδομένων, είτε λόγω εκπαίδευσης είτε λόγω μακράς ενασχόλησης. Στη δεύτερη κατηγορία, περιέχονται οι χρήστες των ΜΑ που μπορεί να μην έχουν τη γνώση του ειδικού για τα μεταδεδομένα, ωστόσο μπορούν να προσθέσουν πληροφορία στα ΜΑ που αφορά τη δική τους εμπειρία/χρήση (μια βαθμολογία όπως βάζουμε σε μια ταινία, ένα σχόλιο για το αντικείμενο, κλπ). Τέλος, μετασχολιασμό μπορούν να κάνουν και οι δημιουργοί περιεχομένου, δηλαδή αυτοί που δημιουργούν τα ΜΑ ή γενικότερα άνθρωποι που έχουν γνώση και ειδικότητα στον τομέα τον οποίο αφορούν τα ΜΑ (π.χ. Μαθηματικά, Φυσική, κλπ). Ιδανικά, στο μετασχολιασμό ενός ΜΑ θα πρέπει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να συμμετέχουν και οι τρεις τύποι μετασχολιαστών. Ο κάθε μετασχολιαστής μπορεί να προσθέσει από τη δική του πλευρά, ιδιαίτερα πολύτιμα δεδομένα στην περιγραφή ενός ΜΑ.

Αναγκαιότητα Μεταδεδομένων

Τα μεταδεδομένα προσφέρουν μια σειρά πλεονεκτήματα μέσα από τη χρήση τους. Πιο συγκεκριμένα:

Δίνουν τη δυνατότητα να οργανώσουμε τα ΜΑ μέσα από μια δομημένη περιγραφή,
Βοηθούν στην διατήρηση ψηφιακού υλικού μέσα στο χρόνο αλλά και στην ανανέωση/συντήρηση του,
Δίνουν μια εικόνα των πνευματικών δικαιωμάτων που διέπουν τη χρήση ενός ΜΑ,
Προσφέρουν προηγμένες δυνατότητες αναζήτησης ΜΑ μέσα από συνδυαστικά ερωτήματα,
Ενισχύουν τις πιθανότητες επαναχρησιμοποίησης ενός ΜΑ

Γενικότερα, στο οικοσύστημα των ΜΑ και των αντίστοιχων υποδομών που τα φιλοξενούν, η σωστή χρήση μεταδεδομένων αλλά και η χρήση των σωστών μεταδεδομένων, συμβάλλει στην ανάπτυξη τους. Οι χρήστες μπορούν να ανακαλύψουν τα ΜΑ που αναζητούν, τα οποία συντηρούνται και ανανεώνονται διαρκώς, ενώ όποιες αλλαγές στην κατάσταση τους, περιγράφονται επαρκώς στα μεταδεδομένα. Τέλος, επιτυγχάνεται η επαναχρησιμοποίηση τους σε διαφορετικά περιβάλλοντα και αντικείμενα, γεγονός που συμβάλλει στις οικονομίες κλίμακας που έτσι κι αλλιώς προσφέρει η χρήση ψηφιακού υλικού στην εκπαίδευση.

Τύποι Μεταδεδομένων στο Φωτόδεντρο

Οι γενικές κατηγορίες μεταδεδομένων που περιέχονται στο Φωτόδεντρο, είναι οι παρακάτω:

Γενικά: Περιέχουν γενικές πληροφορίες για ένα ΜΑ, όπως τίτλος, περιγραφή, συγγραφέας, κλπ
Εκπαιδευτικά: Περιέχουν πληροφορίες για την εκπαιδευτική χρήση ενός ΜΑ, όπως τυπικό εύρος ηλικίας, τύπο μαθησιακού αντικειμένου ή σημειώσεις για την αξιοποίηση μέσα στην τάξη
Τεχνικά: Περιέχουν τεχνικές λεπτομέρειες για ένα μαθησιακό αντικείμενο, όπως μέγεθος αντικειμένου, χρόνος αναπαραγωγής, τεχνικές απαιτήσεις, κλπ
Νομικά: Περιέχουν λεπτομέρειες σχετικά με τη δυνατότητα χρήσης του μαθησιακού αντικειμένου αναφορικά με τα πνευματικά δικαιώματα, όπως περιγραφή πνευματικών δικαιωμάτων και κόστος χρήσης

Όλα τα πεδία που αποτελούν την πλήρη εγγραφή μεταδεδομένων για ένα ΜΑ είναι σημαντικά. Για παράδειγμα, η έλλειψη ακόμα και ενός τεχνικού πεδίου όπως οι απαιτήσεις σε λογισμικό, μπορεί να αποβεί μοιραία στην χρησιμοποίηση ενός αντικειμένου. Ωστόσο, στην περίπτωση των Μαθησιακών Αντικειμένων που χρησιμοποιούνται σε περιβάλλοντα εκπαίδευσης, τα Εκπαιδευτικά μεταδεδομένα είναι επίσης πολύ σημαντικά. Για το λόγο αυτό, κάθε μετασχολιαστής θα πρέπει να συμπληρώνει όσο το δυνατόν περισσότερα πεδία μεταδεδομένων.